Kurumlar Vergisi Kanununun 5. maddesi, kurumların elde ettiği belirli kazançların vergiden istisna tutulmasını düzenleyen önemli bir mevzuat hükmüdür. Bu maddede yer alan istisnalar, işletmelerin vergi yükünü azaltabilmekte ve finansal planlamalarına katkı sağlamaktadır. Aşağıda Kurumlar Vergisi Kanunu (KVK) 5. maddede yer alan başlıca istisnalara genel bir bakış sunulmuştur:
- (5-1/A) Yurtiçi İştirak Kazancı
- (5-1/B) Yurtdışı İştirak Kazancı
- (5-1/C) Özellikleri kanun maddesinde sayılan anonim şirketlerin, en az iki tam yıl süreyle aktiflerinde yer alan yurtdışı iştirak hisselerinin elden çıkarılmasından doğan kurum kazançları
- (5-1/E, F) İştirak (taşınmaz vb.) satış kazancı
- (5-1/Ç) Emisyon Primi
- (5-1/D) Portföy işletmeciliğinden doğan kazançlar
- (5-1/G) Yurtdışı işyeri ve şubelerden doğan kurum kazancı istisnası
- (5-1/H) Yurtdışı inşaat, onarım, montaj ve teknik hizmetlerden sağlanan kazançlar (Türkiye’de sonuç hesaplarına intikal ettirilenler)
- (5-1/I) Eğitim kurumları kazanç istisnası
- (5-1/İ) Risturn İstisnası
Bu istisnalar haricinde, DİĞER KANUNLARDA yer alan bazı kurumlar vergisi istisnaları da mevcuttur. Örneğin:
- Uluslararası Gemi Siciline Kayıtlı Gemilere ilişkin istisnalar
- Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununda yer alan istisnalar
- Serbest Bölgelerde yer alan kurumlar vergisi istisnaları
(5-1/A) Yurtiçi İştirak Kazançları İstisnası
KVK Madde 5-1/A Kapsamı Nedir?
- Başka bir kurum sermayesine katılımdan elde edilen kazançlar (kâr payları).
- Kurucu senetlerle veya diğer intifa senetlerinden elde edilen kâr payları.
- Girişim sermayesi yatırım fonu katılma payları ve girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının hisse senetlerinden elde edilen kâr payları.
Önemli Noktalar:
- İştirak edilen kurumun tam mükellef olması gerekir. İştirak eden kurumun ise tam veya dar mükellef olmasının bir önemi yoktur.
- Hangi oranda iştirak edildiğinin bir önemi bulunmaz; belirli bir katılım oranı şartı aranmaz.
- İstisnadan yararlanmak için belli bir süre katılım şartı aranmaz.
Kapsama Giren Kazançlar
- Tam mükellef kurumların sermayesine katılımdan elde edilen kazançlar (katılan kurum ister tam ister dar mükellef olsun).
- Tam mükellef kurumların kârına katılma imkanı veren kurucu ve intifa senetlerinden elde edilen kazançlar.
- Tam mükellefiyete tabi girişim sermayesi yatırım fonu katılma payları ile girişim sermayesi yatırım ortaklıkları hisse senetlerinden elde edilen kâr payları.
Not: Diğer fon ve yatırım ortaklıklarının katılma payları veya hisse senetlerinden elde edilen kâr payları, (5-1/A) kapsamında yer almaz.
Örnek Uygulama:
Türk borsasında faaliyet gösteren Farul el Feyz Corp. ve Gökçe A.Ş.’nin, Sabancı Holding’in sermayesine katılımlarından elde ettikleri kazançlar bu istisna kapsamında değerlendirilebilir. Çünkü Sabancı Holding tam mükellef bir kurumdur. Aynı zamanda, Sabancı Holding’in kârına katılma imkanı veren kurucu veya intifa senetlerinden elde edilen kazançlar da (5-1/A) istisnasına dahildir.
Buna karşın, hisse senetlerinden elde edilen kâr paylarının bu istisnadan yararlanıp yararlanmayacağı hususunda dikkatli olmak gerekir. (Metnin orijinalinde “ANCAK !! Hisse senetlerinden elde edilen kar payları bu istisnadan YARARLANAMAZ!” ifadesi geçiyor. Burada kastedilenin, girişim sermayesi yatırım ortaklıkları haricindeki hisse senetleri olduğu anlaşılmaktadır. Girişim sermayesi yatırım ortaklıkları ve girişim sermayesi fonları dışındaki şirketlerin hisse senetlerinden elde edilen kâr paylarının bu istisnadan yararlanmayacağı belirtilmektedir.)
Serbest Bölgede Faaliyet Gösteren Kuruma İştirak Durumu:
Serbest bölgeler, gümrük bölgesi dışında kabul edilmekle birlikte burada faaliyet gösteren kurumlar tam mükellef kurum olarak kabul edildiği için, bu bölgelerdeki kurumlara iştirak sonucu elde edilen kâr payları da 5-1/A kapsamına girebilir. Dolayısıyla serbest bölgede faaliyet gösteren tam mükellef bir kuruma iştirak edilmesi durumunda elde edilen kazançlar, diğer tam mükellef kurumlardan elde edilen iştirak kazançlarında olduğu gibi istisnadan yararlanır.
Girişim Sermayesi Nedir?
Girişim sermayesi, genel olarak 3 ila 10 yıllık şirketlere yapılan büyüme ve genişleme yatırımlarını ifade eder. Bu kapsamda, gelişme potansiyeli yüksek olan küçük ve orta ölçekli işletmelerin kurulmasına veya mevcut işletmelerin büyütülmesine yönelik uzun vadeli finansman imkanı sunar. Fon fazlası olan yatırımcılar, bu tür şirketlere yatırım yaparak hem işletmenin gelişimine katkıda bulunur hem de uzun vadede yüksek getiriler elde edebilir.
Yurtiçi İştirak Kazancı İstisnasının (5-1/A) Muhasebeleştirilmesi
İştirak Kazançlarının Kaydı
Kurumlar vergisi mükellefleri, istisna kapsamındaki iştirak kazançlarını yasal defterlerinde gelir olarak göstermeli ancak beyanname üzerinden bu kazançları ticari kârdan düşerek vergi matrahından indirebilir. Tekdüzen Muhasebe Sistemi’ne (TMS) göre;
- İştirak payı %10’un altında ise 240-Bağlı Menkul Kıymetler hesabında,
- İştirak payı %10-50 arasında ise 242-İştirakler hesabında,
- İştirak payı %50’nin üzerinde ise 245-Bağlı Ortaklıklar hesabında
izlenmesi gerektiği belirtilmektedir.
Kâr Paylarının Kaydı
Kurumlar vergisi mükelleflerinin iştirak ettikleri kurumlardan elde ettikleri kâr payları ise;
- 132-İştiraklerden Alacaklar hesabına borç,
- 640-İştiraklerden Temettü Gelirleri hesabına alacak
kaydedilmek suretiyle muhasebeleştirilir.
Bu şekilde gelir tablosuna yansıtılan kâr payları, dönem ticari kârının tespitinde “gelir” olarak dikkate alınır. Ancak, kurumlar vergisi beyannamesinde kâr payına ilişkin tutar istisnalar satırına yazılarak ticari kârdan indirilir. Böylece 5-1/A kapsamındaki istisna uygulamasından yararlanılmış olur.
